Alles over neurotransmitters
Neurotransmitters zijn de boodschapperstoffen in onze hersenen die signalen versturen tussen hersencellen. Een aantal bekende neurotransmitters zijn bijvoorbeeld melatonine en endorfine. Maar wat zijn neurotransmitters precies en wat hebben neurotransmitters met onze darmen te maken? We nemen je mee.
Wat zijn neurotransmitters?
Neurotransmitters zijn signaalstoffen in de hersenen die ook wel boodschapperstoffen genoemd worden. Dat komt omdat ze de communicatie tussen verschillende hersencellen (neuronen) faciliteren, zo'n honderdduizend signalen per seconde. Neurotransmitters zijn betrokken bij verschillende delen van ons zenuwstelsel:
-
Het parasympatisch zenuwstelsel: dit deel is verantwoordelijk voor de ruststand (rest & digest) van ons lichaam.
-
Het sympatische zenuwstelsel: dit deel is verantwoordelijk voor de actiestand (fight or flight) van ons lichaam.
-
Het enterische zenuwstelsel: dit is het zenuwstelsel van onze spijsvertering.
Neurotransmitters spelen een cruciale rol in hoe we denken, voelen en handelen. Dit maakt het zo belangrijk dat jouw neurotransmitters in balans zijn. Wanneer je een disbalans in neurotransmitters hebt kan dit invloed hebben op verschillende processen in het brein.
Welke neurotransmitters zijn er?
Neurotransmitters zijn in te delen in vier categorieën: aminozuren, monoaminen, peptiden en overige. Er zijn in totaal meer dan honderd neurotransmitters, maar de bekendste zijn:
-
Glutamaat: Glutamaat is betrokken bij het geheugen en leren.
-
GABA: GABA helpt bij het verminderen van pijn en stress, en bevordert ontspanning en rust.
-
Serotonine: Serotonine heeft invloed op stemming, slaap, eetlust en het reguleren van de darmbewegingen. Het speelt als ‘gelukshormoon’ ook een rol bij het bevorderen van gevoelens van welzijn en geluk.
-
Dopamine: Dopamine is betrokken is bij motivatie, beloning en plezier.
-
Melatonine: Melatonine is betrokken is bij het reguleren van de slaap-waakcyclus.
-
Noradrenaline: Noradrenaline is betrokken is bij het reguleren van alertheid, aandacht en stressrespons.
-
Acetylcholine: Acetylcholine speelt een rol bij geheugen, aandacht en cognitieve functies.
-
Endorfine: Endorfine is betrokken is bij het reguleren van pijn en het bevorderen van plezier. Het wordt ook geassocieerd met de "runner's high" en speelt een rol bij het verminderen van stress en het bevorderen van ontspanning.
Neurotransmitters en de darmen
Wist je dat een aantal neurotransmitters (gedeeltelijk) worden aangemaakt in de darmen? Dit gebeurt in het enterisch zenuwstelsel: een complex netwerk van zenuwcellen en neurotransmitters in de darmen. Enkele van de belangrijkste neurotransmitters die in de darm worden aangemaakt zijn serotonine, acetylcholine, GABA en Dopamine. (bron)
Onze darmen communiceren met onze hersenen, ook wel de brein-darm connectie genoemd. Om de juiste hoeveelheid neurotransmitters aan te maken is een goede darmgezondheid van belang. Dit zorgt er vervolgens weer voor dat jouw darmen en hersenen goed met elkaar kunnen communiceren. Meer weten? Bekijk deze pagina over brein en darmgezondheid.
Activerende en afremmende neurotransmitters
Een neurotransmitter heeft altijd een van deze twee taken: het activeren (exciteren) of afremmen (inhiberen) van activiteit in een bepaalde cel. Hieronder zie je welke neurotransmitters exciterend en inhiberend zijn en binnen welke categorie deze vallen.
|
Neurotransmitter
|
Aard
|
Categorie
|
|
Glutamaat
|
Exciterend
|
Aminozuur
|
|
GABA
|
Inhiberend
|
Aminozuur
|
|
Serotonine
|
Inhiberend
|
Monoamine
|
|
Dopamine
|
Exciterend/Inhiberend
|
Monoamine
|
|
Noradrenaline
|
Exciterend
|
Monoamine
|
|
Acetylcholine
|
Exciterend/Inhiberend
|
Overig (Choline-derivaat)
|
|
Endorfine
|
Inhiberend
|
Peptide
|
|
Melatonine
|
Inhiberend
|
Overig (Melatonine)
|
Sommige neurotransmitters kunnen zowel exciterend als inhiberend van aard zijn. Dit is afhankelijk van de ontvangende cel (receptor) waar ze zich aan binden en de hersenregio waarin ze werken. Voorbeelden hiervan zijn dopamine en acetylcholine. Hieronder wordt kort uitgelegd wat het effect kan zijn afhankelijk van waar de neurotransmitter zich aan bindt.
|
Neurotransmitter
|
Exciterend Effect
|
Inhiberend Effect
|
|
Dopamine
|
Bindt aan dopamine D1- receptoren en verhoogt neurale activiteit, wat kan leiden tot gevoelens van beloning, motivatie en stimulatie.
|
Bindt aan dopamine D2-receptoren en vermindert neurale activiteit, wat betrokken kan zijn bij het reguleren van motorische functies en het beheersen van impulsief gedrag.
|
|
Acetylcholine
|
Bindt aan spiercellen in de neuromusculaire junctie en veroorzaakt samentrekking van de spieren, wat betrokken is bij vrijwillige beweging van het lichaam.
|
Bindt aan receptoren in de basale ganglia en reguleert de activiteit van neuronen, wat belangrijk is voor functies zoals bewegingscontrole, cognitie en geheugen.
|
* Houd er rekening mee dat dit een versimpelde weergave is van de effecten van dopamine en acetylcholine en dat er meer complexiteit en nuance bestaat in de werking van deze neurotransmitters in verschillende hersengebieden en contexten.
Geschreven door: Caya Kerkhof
